بهترین کودهای ضد شوری

کودهای ضد شوری خاک معرفی و بررسی بهترین روشهای کشاورزی در خاک‌ های شور

شوری خاک یکی از چالش‌ های اساسی در کشاورزی مناطق خشک و نیمه‌ خشک جهان، از جمله ایران است. افزایش املاح محلول به‌ ویژه یون‌ های سدیم، کلر و سولفات در خاک، باعث کاهش جذب آب و عناصر غذایی، تخریب ساختار خاک و کاهش رشد گیاه می‌ شود. برای مقابله با این معضل، استفاده از بهترین کودهای ضد شوری به‌ عنوان یک راهکار فنی و کاربردی مطرح شده است. این کودها به بهبود ساختار خاک، افزایش توان تبادل کاتیونی و تسهیل در جذب عناصر ضروری کمک می‌کنند.

شوری خاک چیست و چگونه بر گیاه اثر می‌گذارد؟

شوری خاک معمولاً به غلظت بالای نمک‌ های محلول در آب خاک اطلاق می‌ شود. شایع‌ ترین ترکیبات مضر در خاک‌ های شور شامل سدیم (Na⁺)، کلر (Cl⁻) و سولفات (^–SO₄²) هستند. این یون‌ ها باعث:

• کاهش فشار اسمزی و در نتیجه کاهش جذب آب توسط گیاه می شوند.

• اختلال در جذب عناصر غذایی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم، ایجاد می کنند.

• سمیت مستقیم برای ریشه گیاه دارند.

• کاهش جوانه‌ زنی، رشد و عملکرد گیاه را سبب می شوند.

کودهای ضد شوری چیستند و چگونه عمل می‌ کنند؟

کودهای ضد شوری به ترکیباتی گفته می‌ شود که با هدف کاهش اثرات منفی نمک‌ های مضر در خاک استفاده می‌ شوند. عملکرد این کودها معمولاً از طریق یکی از روش‌ های زیر صورت می‌ گیرد:

1. جابجایی سدیم با کلسیم
   با افزودن یون کلسیم (مثلاً از طریق سولفات کلسیم یا نیترات کلسیم)، یون‌ های سدیم از سطح تبادل کاتیونی خاک خارج شده و در صورت شست‌ و شو با آب از خاک دفع می‌ شوند.

2. افزایش جذب عناصر ضروری
   برخی ترکیبات مانند اسیدهای هیومیک و فولویک، قابلیت جذب عناصر ضروری مورد نیاز گیاه را در خاک شور افزایش می‌ دهند.

3. اصلاح ساختار خاک
   با بهبود تهویه و نفوذپذیری خاک، شرایط مناسب برای رشد ریشه و میکروارگانیسم‌ های مفید فراهم می‌ شود.

بهترین کودهای ضد شوری در کشاورزی

۱. سولفات کلسیم (گچ کشاورزی)

• ترکیبات مؤثر: CaSO₄

• نحوه اثر: این کود جایگزینی یون سدیم با کلسیم در سطح تبادل کاتیونی خاک، کاهش ESP و بهبود ساختار خاک را سبب می شود.

• روش مصرف: قبل از آبیاری یا در زمان آماده‌ سازی زمین، بطور مستقیم روی سطح خاک پخش یود.

• نکات مهم:

  • حتماً با آبیاری سنگین همراه شود تا سدیم جابجا شده از پروفیل خاک خارج شود.

  • در خاک‌ های دارای زهکش مناسب مؤثرتر است.

۲. نیترات کلسیم

• ترکیبات مؤثر: Ca(NO₃)₂

• نحوه اثر: تأمین سریع کلسیم قابل جذب و نیتروژن نیتراتی برای تحریک رشد ریشه و جابجایی سدیم.

• روش مصرف: محلول‌ پاشی یا تزریق از طریق آبیاری قطره‌ ای.

• نکات مهم:

  • مناسب برای گیاهان حساس به شوری در دوره رشد اولیه

  • اثر سریع‌ تری نسبت به گچ دارد ولی گران‌ تر است.

۳. کودهای هیومیکی (هیومیک اسید / فولویک اسید)

• ترکیبات مؤثر: اسیدهای آلی طبیعی استخراج شده از لئوناردیت یا مواد آلی.

• نحوه اثر:

  • افزایش توان تبادل کاتیونی خاک.

  • تسهیل جذب عناصر غذایی در خاک شور.

  • افزایش فعالیت میکروبی و بهبود ساختار خاک.

• روش مصرف: محلول‌ پاشی، آبیاری قطره‌ ای یا اختلاط با خاک.

• نکات مهم:

  • در تمام مراحل رشد گیاه قابل مصرف است.

  • تأثیر آن تدریجی ولی ماندگار است.

۴. سولفات پتاسیم (Potassium Sulfate)

• ترکیبات مؤثر: K₂SO₄

• نحوه اثر: تأمین پتاسیم بدون ورود یون کلر که در خاک‌ های شور مضر است.

• روش مصرف: بعنوان کود پایه یا تغذیه در طول فصل رشد استفاده شود.

• نکات مهم:

  • برای گیاهان حساس به کلر مانند سیب، انگور و مرکبات توصیه می‌ شود.

  • نسبت به کلرید پتاسیم در خاک شور ترجیح دارد.

۵. پتاسیم نیترات (Potassium Nitrate)

• ترکیبات مؤثر: KNO₃

• نحوه اثر: تأمین همزمان پتاسیم و نیتروژن در فرم نیتراتی، بدون نمک‌ های مضر.

• روش مصرف: محلول‌ پاشی یا همراه آبیاری مصرف شود.

• نکات مهم:

  • برای تحریک گلدهی و پر شدن میوه در خاک‌ های شور مفید است.

  • قابلیت انحلال بالا دارد و برای هیدروپونیک نیز مناسب است.

۶. گوگرد بنتونیتی یا گرانول (Elemental Sulfur)

• ترکیبات مؤثر: S

• نحوه اثر: گوگرد بنتونیت دار سبب کاهش pH خاک و افزایش انحلال عناصر غذایی در خاک شور قلیایی می شود.

• روش مصرف: اختلاط با خاک، قبل از کاشت.

• نکات مهم:

  • نیاز به فعالیت میکروبی دارد تا به اسیدسولفوریک تبدیل شود.

  • در خاک‌ های دارای ماده آلی کم یا میکروارگانیسم ضعیف اثر آن کند است.

۷. کلات‌ های ریزمغذی (EDDHA, EDTA)

• ترکیبات مؤثر: آهن، روی، منگنز، بور به فرم کلات شده.

• نحوه اثر: تأمین عناصر ریزمغذی که در خاک‌ های شور به فرم غیرقابل جذب تبدیل می‌ شوند.

• روش مصرف: به شکل محلول‌ پاشی یا از طریق سیستم آبیاری مصرف شود.

• نکات مهم:

  • فرم کلاته پایداری بیشتری دارد.

  • برای پیشگیری از کمبودهای ثانویه ناشی از شوری ضروری است.

جدول بهترین کودهای ضد شوری